Türkiye’de Özel Öğrenme Güçlüğü yaşayan çocuk sayısı oldukça fazladır. Özel Öğrenme Güçlüğü, aileler ve eğitimciler tarafından yeterince bilinmediğinden bu özellikteki çocuklar gerek okul içinde gerekse aile ve çevre içinde pek çok zorlukla karşılaşmaktadırlar.
Düşük sosyoekonomik durum, anksiyete, depresyon veya obsesif sorunlar akademik- bilişsel yetkinliği olumsuz etkilese de günümüzde daha çok nörobiyolojik nedenlerin etkili olduğu kabul edilir. Motor gelişim bozuklukları, iletişim sorunları, özellikle Asperger sendromu olmak üzere yaygın gelişimsel bozukluklar, dikkat eksikliği ve tik bozukluklarında da sıkça öğrenme sorunu görülebilir. Öğretmenlerden yardım beklenmemelidir. Gerekli tıbbi ve psikolojik ölçümler yapılmalı, psikoeğitim ve psikiyatrik destek sağlanmalıdır.
Öğrenme Güçlüğü, zekâsı normal ya da normal üstü olan, herhangi bir duyusal, nörolojik, fiziksel, ruhsal ve kültürel özrü olmayan okuma, yazma, matematik, kendini ifade etme, düşünme, zaman ve mekânda yönelme alanlarından biri veya birkaçında yetersizliğe yol açan bir bozukluktur. Üstün zekâlı çocuklarda veya averaj altı çocuklarda da açığa çıkabilir.
Okul başarısızlığı, okul reddi, davranış sorunları, düzen bozucu davranış, hiperaktivite, migren, enürezis, anksiyete, depresyon, geri çekilme başlıca diğer sorunlar olabilir. Çocuğun kişiliğine göre bu sorunların ağırlığı ve niteliği değişebilir.
Özel Öğrenme Güçlüğü Nedir?
Özel Öğrenme Güçlüğü, bir çocuğun zekâsı normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen, dinleme, düşünme, anlama, kendini ifade etme, okuma- yazma veya matematik becerilerinden bir ya da birkaçında yaşıtlarına ve zekasına oranla düşük başarı göstermesidir.
Özel Öğrenme Güçlüğü 4 Grupta İncelenir
• Okuma bozukluğu (Disleksi)
• Aritmetik bozukluğu (Discalculi)
• Yazılı anlatım bozukluğu (Disgrafi)
• Başka türlü adlandırılamayan öğrenme bozuklukları.
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Genel Davranış Özellikleri
Okul öncesi dönemde:
• Konuşmada gecikme görülebilir.
• Birbirine yakın heceli kelimelerde sesler karıştırılır. (“Su” yerine “bu” gibi)
• Ayakkabıların bağlanmasında başarısızlık yaşanır.
• Sağ-sol karıştırılır.
• Bir iş yapılırken her iki el de kullanılır, kullanılacak el konusunda belirgin bir seçim yapılamaz.
• Alfabedeki harf ve seslerin öğrenilmesinde zorluk yaşanır.
• Zaman ve yön kavramları birbirine karıştırılır.
Okul döneminde:
• Okuma geç ve zor öğrenilir.
• Yavaş ve hatalı okunur.
• Yazı bozuklukları çok sık görülür.
• Matematikte güçlük çekilir.
• Çarpım tablosunu öğrenememe görülür.
• İmla ve noktalama hataları yapılır.
• d ile b, p ile b harflerini karıştırılır.
• Okuduğunu anlamada sorun yaşanır.
• Okurken sık sık harfler karıştırılır (“dağ” yerine “bağ”, “sal” yerine “şal” vb.).
• Harflerin sırası karıştırılır (“kız” yerine “zık” veya “ızk” vb.).
• Benzer kelimeler birbirine karıştırılır (“incir” yerine “zincir”, “en” yerine “ne” vb.).
• Ayna görüntüsü ile ters olarak yazma.
• Bazı kelimeler yanlış hecelenir, hece atlanır, heceler tersten okunur- yazılır.
• Sesli okuma sırasında vurgulamalar inişli- çıkışlı olur ve noktalama işaretleri görülmez.
• Dil sorunları görülür.
• Sayfa yanlış ve düzensiz kullanılır, çizgiler arasında yazmada zorluk yaşanır.
• Kelimeler çok yer kaplayacak şekilde aralıklı veya birbirine çok bitişik yazılır.
• Yuvarlak ve düz çizgiden oluşan harfleri yazmada zorluk yaşanır.
• Aşırı düzensizlik görülür.
• Dikkat dağınıklığı veya erken unutma görülür.
• Geç ve yavaş yazılır.
• şekiller, semboller ve işaretler tersten algılanır ve yazılır. ( “+” yerine “x” kullanma gibi)
• Öz güven yoksunluğu yaşanır.
• Problem çözme becerilerinde gerilik gösterirler.
• Yazılı sınavlarda başarısızlık oranı sözlü sınavlara kıyasla daha yüksektir.
• Zamanı kullanma, kavrama ve söylemede zorluk yaşanır.
• Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk yaşanır, genelde kısa cümleler kurulur.
• Aşırı hareketli ya da aksine çok durağan olabilirler.
• Birden fazla işlem gerektiren problemlerde sorun yaşarlar.
• Soyut kavramları algılamada zorluk yaşanır.
• Organize etme, sentez ve analiz etmede güçlük yaşanır.
• Uyum sorunu görülür.
• Görsel ve işitsel algıda yavaşlık söz konusudur.
• Motor koordinasyon sorunları yaşanır.
Tedavi
Öğrenme bozukluğunun tedavisinde ilaç kullanılmaz, tedavi eğitimle gerçekleşir. Ancak hiperaktivite veya dikkat eksikliği gibi durumların varlığında ilaçla destek sağlanır. Öğrenme güçlüğü olan çocuk ve gençlerin eğitimi sadece normal sınıf müfredat programı ve özel dersleri ile gerçekleşememektedir. Tanı konulup değerlendirme yapıldıktan sonra oluşturulan özel eğitim programıyla ve psikopedagojik yaklaşımla yapılacak eğitsel terapiyle öğrenme gerçekleşebilmektedir. Terapinin başarısı olgunun çok iyi değerlendirilmesine bağlıdır. Psikolojik terapi yapılmazsa öğrenme bozukluğu kendiliğinden düzelmemektedir. Terapinin amacı; her çocuğun ihtiyacı doğrultusunda öğrenme deneyimleri kazanmasını sağlamaktır. Tanı sonucunda özel bir eğitim programı oluşturulur.
Psikolojik Destek
Yeterince başarılı olamayan öğrenciler için derslerine yardımın yanında psikolojik desteğe gerek duyulabilir. Başarısızlıkla duygusal ve fiziksel anlamda baş etme yollarını öğrenmeleri ileriki süreçler için oldukça önem taşımaktadır. Genellikle derslerine çalışmaktan kaçan, yeterli not alamayan çocuklar öğretmene ve derslere karşı düşmanca bir tavır sergiler. Hayal kırıklıkları onlarda korku, suçluluk ve çekingenlik duygusu yaratır. Kendi değer ve becerilerinden şüphe duyarlar. Cesaretlendirilmeye, yüreklendirilmeye ihtiyaçları vardır. Bu amaçla psikolojik desteğin önemi yüksektir. Bu destek kapsamında örneğin çocuklarla çeşitli oyunlar oynanabilir. Bu oyunlar, yap-boz tahtaları, çocuk-dünya oyunu, kukla tiyatrosu, resim boyama gibi yaratıcı oyunlardır. Yaşanılan zorluğun yarattığı duyguyu açığa çıkarmak, rahatlamak ve yerine daha işlevsel süreçler eklemektir.
Öneri
Çok geç kalınmadan ve zarar verilmeden; fark edilir edilmez bir uzmana götürülmesi. Özel öğrenme güçlüğü özel bir uzmanlık gerektirir. Bu yardım öğretmenlerden beklenmemelidir. Gerekli tıbbi ve psikolojik ölçümler yapılmalı, psikoeğitim ve psikiyatrik destek sağlanmalıdır.